مصلی تهران

بعضی چیزا تو ایران عزیز برعکسه مثلا نماز جمعه تو دانشگاه برگزار میشه و نمایشگاه کتاب تو مصلی.

چندین سال بود که نماز جماعتی در مصلی برگزار نشده بود و من از آخرین باری که برای نمایشگاه به مصلی رفتم و ابهت آن من را گرفته بود منتظر روزی بودم که ببینم نماز خواندن در آن جا چه حسی دارد.

به بهانه برگزاری آزمایشی نماز جمعه این هفته در مصلی بزرگ تهران، گفتم بیاییم معماری و مشخصات این بنا را با هم بررسی کنیم.

مجتمع بزرگ مصلّای امام خمینی در ۲۰۴ هکتار از اراضی عبّاس‌آباد در زمینی به وسعت ۶۵ هکتار که از شمال به بزرگراه شهید همت، از جنوب به خیابان شهید بهشتی، از شرق به خیابان شهید قنبر زاده و از غرب به بزرگراه شهید مدرس محدود است، در حال احداث می باشد.

موقعیت مصلی در گسترده شهر تهران از دیدگاههای متفاوتی نظیر دسترسی راحت، نزدیک بودن به جمعیت میلیونی مورد بررسی قرار گرفت و در نتیجه پس از ارزیابی گزینه‌های مختلف، اراضی عباس آباد جهت اجرای طرح مصلی مناسب تشخیص داده شد و نتیجتا محل مذکور به مرکز ثقلی نمادین و مظهر و سمبل اصلی شهر تهران مبدل خواهد شد.

طراح و معمار مصلی پروژه، دکتر پرویز موبد عهد می باشد. محور اصلی طرح مصلی که طولانی‌ترین محور طرح است، در جهت قبله قرار داشته و همه ساختمان‌ها به تبعیت از این محور، در جهت قبله یا عمود بر آن هستند. در طراحی معماری مصلی از اعداد خاص استفاده شده است به طوری‌ که به یاد و نام معصومین علیهم السلام دارای ۱۴ گل‌دسته، ۱۲ صحن و ۵ ورودی می‌باشد. ارتفاع ایوان بزرگ مصلی ۷۲ متر به عدد شهدای کربلا و ارتفاع گنبد مسجد جامع ۶۳ متر به عدد سال‌های عمر پیامبر اکرم است.

مصلی دارای ۷ گنبد می‌باشد که متاثر از معماری گنبدهای ایرانی مناطق مختلف کشور طراحی شده اند. گنبد اصلی مصلی، از بزرگترین گنبدهای جهان اسلام بوده و طرحی بدیع‌ دارد.

۵ ورودی اصلی به نام‌های باب رسول الله (ص)، باب امیر المومنین (ع)، باب فاطمه الزهرا (س)، باب امام حسن(ع)، باب امام حسین(ع) نام‌گذاری شده‌اند. در مجموعه هر ورودی دو گلدسته، یک ایوان و یک گنبد با معماری و بناهای متفاوت وجود دارد.

تعداد گل‌دسته‌های مجموعه مصلی ۱۴ عدد می باشد. دو گل‌دسته اجرا شده فعلی، بلندترین آن‌ها بوده که در جهان اسلام بی‌بدیل می‌باشند. ارتفاع این گل‌دسته‌ها ۱۴۰ متر بوده و داخل گل‌دسته‌ها، پله‌های مارپیچ طراحی شده که از میان آن‌ها آسانسور عبور می‌کند.

ایوان بزرگ میان مسجد جامع و گلدسته‌های اصلی به صورت پوسته ای به ارتفاع ۷۲ متر و دهانه ۱۱۰ متر طراحی گردیده است. طراحی این ایوان نسبت به انواع معماری ایوان‌ها در مساجد، نوگرایانه و بدیع می‌باشد.

در مجموعه مصلی، از حوض‌ها و آب‌نماهای متعددی برای طراوت بخشیدن به محیط استفاده شده است. حوض مرکزی مصلی دارای ۲۵۰۰ متر مربع مساحت است. همچنین در طراحی مجموعه مصلی، فضای سبز دارای اهمیت ویژه‌ای بوده، به طوری که در نقاط مختلف ماکت طرح، فضای سبز جهت ایجاد محیطی لطیف و آرامش‌بخش، درنظرگرفته شده است.

معماری این طرح به خوبی توانسته معماری ایرانی-اسلامی (به معنای عرفی نه تعریفی که از معماری اسلامی به معنای حقیقی شده است) را به شیوه‌ای نو و امروزی بیان کند. دلیل آن هم می تواند استفاده از فرم های آشنا و قدرتمند ایرانی - اسلامی نظیر طاق های گرد و نوک تیز باشد. دلیل اینکه از لفظ قدرتمند استفاده کردم این است که فرم های کهن نظیر طاق و گنبد توانسته اند مفاهیم الهی نظیر توحید را در خود جای دهند، این پشتوانه باعث شده که این فرم ها هنوز هم با اینکه مصالح بهتری اختراع شده در معابد استفاده شوند. گنبد مصلی طرح نو و بدیعی دارد،کم کردن شیب گنبد و کنگره هایی که در انتهای آن طراحی شده بر جذابیت آن افزوده است. با توجه به عکس ماکت‌های زیر ساختمان اصلی مصلی هم بسیار نوآورانه طراحی شده است. گنبد خانه بر خلاف سنت که چند ضلعی ساخته می شد کاملا گرد طراحی شده است. استفاده از عناصر آشنای فرهنگی معماری ایرانی نظیر حوض و پرداختن به فضای سبز به القای حسی خوب در این بنا کمک کرده است. ( یکی از خصوصیات معماری سنتی ایرانی -اسلامی این است که انسان قطعه ای از بهشت را به خانه بیاورد. پرداختن به آب و فضای سبز در خانه های سنتی و همچنین عمارت ها تلاشی بدین منظور بوده است)

بنا با رنگ روشن زیبایی بسیار زیادی خواهد داشت ولی متاسفانه استفاده از آجر سه سانتی آن هم در این طرح نو، هم‌خوانی مناسبی ایجاد نکرده است. شاید دلیلش به نظر من این باشد که اولا اگر قرار است در مصلی تزئینات و هزینه زیادی صرف زیبایی شود آجر سه سانتی این قابلیت را ندارد و اگر قرار است ساده باشد و زیبا و آراسته باز به نظر من استفاده از این آجر آن هم در بنایی به این عظمت کار ساز نیست. در حال حاضر استفاده از آجر سه سانتی در کنار ساختان اصلی دیده شده است و امید آن می‌رود که در نماسازی ساختمان اصلی مصالح بهتری را اختیار کنند.

با دیدن عکس ماکت آخر به قدرت طراح و عظمت نهایی این بنا و زیبایی منحصر به فردش می‌توان پی‌برد. باشد تا معماری مصلی تهران کمی از گنج تاریخی معماری ما را بیرون آورده و به رخ معماری بی هویت امروزی کشاند.

{ درود وسپاس خدایی را که بزرگترین و هنرمند ترین معمار است }

بیشتر سعی کردم به بنای اصلی بپردازم و مشخصات شبستان رو نگفتم چون خیلی ها آشنایی دارن (به خاطر انواع اقسام نمایشگاه هایی که برگذار شده). امیدوارم براتون مفیده بوده باشه.